موزه موسیقی ایران یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مکان‌های فرهنگی و هنری ایران است که به منظور حفظ، نمایش و معرفی آثار موسیقیایی ایران تأسیس شده است. این موزه که در منطقه تجریش تهران واقع شده، به گونه‌ای طراحی شده تا نه‌تنها بازدیدکنندگان را با تاریخچه غنی موسیقی ایران آشنا کند، بلکه فضایی برای تجربه موسیقی و آشنایی با ابزارها و سنت‌های مختلف موسیقی ایرانی فراهم آورد. موزه موسیقی ایران در سال ۱۳۸۸ شمسی با هدف شناساندن فرهنگ موسیقی ایرانی به نسل‌های آینده و همچنین معرفی سازها، نت‌ها، اسناد و ابزارهای مرتبط با موسیقی ملی و محلی ایران افتتاح شد و تا به امروز به عنوان مرکزی برای علاقه‌مندان و پژوهشگران موسیقی شناخته می‌شود.
از ویژگی‌های برجسته موزه موسیقی ایران، تنوع و گستردگی آثار به نمایش درآمده است. موزه موسیقی ایران به سه بخش اصلی تقسیم شده است: بخش سازها، بخش اسناد و بخش شنیداری. در بخش سازها، بازدیدکنندگان می‌توانند با انواع سازهای موسیقی ایرانی و بین‌المللی آشنا شوند.
این بخش شامل سازهای زهی، بادی، کوبه‌ای و کلاویه‌ای است که برخی از آن‌ها دارای قدمتی طولانی بوده و به دوره‌های مختلف تاریخی برمی‌گردند. برای هر ساز، توضیحاتی در مورد ساختار، نحوه نواختن، و تاریخچه آن ارائه شده است. در این بخش، سازهای ارزشمندی مانند تار، سه‌تار، کمانچه، سنتور، نی، دف و دیگر سازهای ایرانی به نمایش گذاشته شده‌اند. این سازها نه تنها نمایانگر هنر و صنعت سازسازی در ایران هستند، بلکه بخشی از هویت و فرهنگ موسیقیایی ایران را نیز تشکیل می‌دهند.
در بخش اسناد و نسخ خطی، موزه موسیقی ایران به نمایش آثار مکتوب و دست‌نوشته‌های موسیقیایی می‌پردازد. این بخش شامل نت‌ها، دست‌نوشته‌ها، کتاب‌ها و اسناد تاریخی مربوط به موسیقی ایرانی است که برخی از آن‌ها به دوران صفوی، قاجار و حتی پیش از اسلام بازمی‌گردند.
نسخ خطی در این بخش نشان‌دهنده تلاش و همت موسیقی‌دانان و هنرمندان ایرانی در حفظ و انتقال دانش موسیقی است. این بخش، جایگاه ویژه‌ای در میان محققان و پژوهشگران دارد، چرا که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا با منابع دست اولی از تاریخ و تحول موسیقی ایرانی آشنا شوند. برخی از دست‌نوشته‌های نادر که در این بخش به نمایش گذاشته شده‌اند، توسط هنرمندان برجسته و استادان موسیقی نگاشته شده و ارزش هنری و تاریخی بالایی دارند.
بخش شنیداری و دیداری یکی دیگر از بخش‌های جذاب موزه موسیقی ایران است که به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا با گوش دادن به قطعات موسیقی و تماشای ویدیوهای مستند، به تجربه‌ای نزدیک از فضای موسیقی ایرانی دست یابند.
در این بخش، فضایی برای شنیدن موسیقی‌های اصیل ایرانی فراهم شده است و علاقه‌مندان می‌توانند از طریق هدفون‌ها و دستگاه‌های پخش موسیقی به آثار برجسته و نواهای مختلف موسیقی گوش دهند. این بخش شامل مجموعه‌ای گسترده از آثار ضبط شده موسیقی ایرانی در قالب‌های مختلف از جمله نوار کاست، سی‌دی، وینیل و فایل‌های دیجیتال است که بخش مهمی از میراث صوتی موسیقی ایران را تشکیل می‌دهند. بازدیدکنندگان با انتخاب سبک‌ها و آثار مختلف می‌توانند با دنیای غنی موسیقی ایرانی از نزدیک آشنا شوند.
موزه موسیقی ایران علاوه بر نمایشگاه‌های ثابت، به برگزاری رویدادها، کنسرت‌ها، نشست‌های تخصصی و کارگاه‌های آموزشی نیز می‌پردازد. این برنامه‌ها با هدف گسترش آگاهی و اطلاعات عمومی در زمینه موسیقی ایرانی و همچنین انتقال دانش موسیقیایی به نسل‌های جوان‌تر برگزار می‌شود. نشست‌های تخصصی که با حضور استادان و کارشناسان موسیقی برگزار می‌شوند، به بررسی تاریخچه، فرهنگ، و تحولات موسیقی ایران اختصاص دارند و فضایی برای بحث و تبادل نظر در مورد مسائل موسیقیایی فراهم می‌آورند. همچنین، کارگاه‌های آموزشی موزه فرصتی برای علاقه‌مندان است تا با شیوه‌های مختلف نوازندگی و تئوری موسیقی آشنا شوند.
یکی از نقاط قوت موزه موسیقی ایران، بخش مرتبط با موسیقی نواحی و بومی ایران است. در این بخش، به معرفی و نمایش سازها، ملودی‌ها و آداب و رسوم موسیقیایی اقوام مختلف ایرانی پرداخته می‌شود. موسیقی بومی ایران به دلیل تنوع فرهنگی و قومی که در این سرزمین وجود دارد، یکی از متنوع‌ترین و غنی‌ترین بخش‌های موسیقی ایرانی است. در این بخش، سازهایی که توسط اقوام مختلف ایرانی ساخته و نواخته می‌شوند، از جمله دوتار خراسان، تنبور کردستان، سرنا، و دف به نمایش گذاشته شده‌اند.
این بخش از موزه موسیقی ایران به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد تا با موسیقی محلی هر منطقه از ایران آشنا شوند و به تفاوت‌ها و شباهت‌های موسیقی اقوام پی ببرند. همچنین، قطعاتی از موسیقی محلی نیز در این بخش به پخش در می‌آید که به بازدیدکنندگان کمک می‌کند تا با فضا و احساس موسیقی بومی بیشتر ارتباط برقرار کنند.
از دیگر بخش‌های موزه، می‌توان به بخش مشاهیر و مفاخر موسیقی ایرانی اشاره کرد. این بخش شامل نمایش آثار و زندگی‌نامه موسیقی‌دانان برجسته ایران از دوره‌های مختلف است که هر یک به سهم خود نقش مهمی در شکل‌گیری و گسترش موسیقی ایرانی داشته‌اند. در این بخش، تصاویر، اسناد، ابزارهای شخصی و آثار برجسته هنرمندانی چون استاد حسین علیزاده، محمدرضا شجریان، پرویز مشکاتیان، و بسیاری از چهره‌های دیگر موسیقی ایران به نمایش گذاشته شده است. این بخش به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهد که با زندگی و آثار هنری این هنرمندان از نزدیک آشنا شوند و همچنین از تأثیرات آن‌ها بر موسیقی ایران آگاهی پیدا کنند.
فضای معماری موزه موسیقی ایران نیز از دیگر جذابیت‌های آن به‌شمار می‌آید. طراحی این موزه با الهام از معماری ایرانی و با به‌کارگیری عناصر سنتی و مدرن صورت گرفته است. فضای موزه به گونه‌ای طراحی شده که بازدیدکنندگان احساس آرامش و ارتباط نزدیک با آثار هنری و موسیقی را تجربه کنند. استفاده از نورپردازی مناسب و طراحی داخلی با استفاده از عناصر هنرهای سنتی ایرانی، فضای دلپذیری برای بازدیدکنندگان ایجاد کرده و تجربه بازدید از موزه را به یک تجربه معنوی تبدیل کرده است.
موزه موسیقی ایران همچنین به عنوان مرکزی برای پژوهش‌های موسیقیایی نیز عمل می‌کند و دارای کتابخانه‌ای غنی از منابع و آثار مرتبط با موسیقی است. این کتابخانه شامل کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و منابع مرجع مرتبط با موسیقی ایرانی و جهانی است. پژوهشگران و دانشجویان علاقه‌مند به مطالعه موسیقی ایرانی می‌توانند از این منابع بهره‌مند شوند و به تحقیق و پژوهش در زمینه موسیقی بپردازند. کتابخانه موزه نیز یکی از بخش‌های پرطرفدار برای دانشجویان موسیقی، استادان و علاقه‌مندان به تاریخ موسیقی است.
یکی از اهداف اصلی موزه موسیقی ایران، افزایش آگاهی عمومی درباره ارزش‌های موسیقی و همچنین ترویج فرهنگ شنیداری و موسیقیایی در جامعه است. به همین دلیل، این موزه برنامه‌های آموزشی و تربیتی مختلفی برای کودکان و نوجوانان برگزار می‌کند تا از سنین پایین با ارزش‌های موسیقی و اهمیت آن در زندگی آشنا شوند. آموزش اصول موسیقی، شناخت سازها و شرکت در کارگاه‌های موسیقی از جمله برنامه‌های این بخش از موزه است. این فعالیت‌ها نه‌تنها به آموزش مهارت‌های موسیقیایی به کودکان کمک می‌کند، بلکه به ایجاد علاقه و عشق به هنر و موسیقی در نسل جوان‌تر نیز کمک می‌کند.
موزه موسیقی ایران با داشتن مجموعه‌ای ارزشمند از سازها، اسناد و نسخ خطی، و همچنین برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، نقش مهمی در حفظ و انتقال میراث موسیقی ایران دارد. این موزه به‌ویژه برای علاقه‌مندان و پژوهشگران موسیقی ایرانی، محلی ایده‌آل برای مطالعه و آشنایی با تاریخ و فرهنگ موسیقیایی این سرزمین است.